این در حالی است که هر سال حدود 5 میلیون نفر دیگر نیز به این ویروس آلوده می‌شوند. بیش از 70درصد از این تعداد در کشورهای جنوب صحرای آفریقا زندگی می‌کنند. در برخی از این کشورها از هر 3 بزرگسال، یک نفر به ویروس آلوده است.
اکنون روسیه و آسیای میانه یکی از مناطق آلوده در دنیا هستند و میزان آلودگی به HIV در خاورمیانه نیز در حال افزایش است و متاسفانه انکار واقعیتی به نام ایدز محیط را برای گسترش بیماری در این کشورها مساعد کرده است.
براساس آخرین آمار منشترشده از سوی مرکز مدیریت بیماری‌های وزارت بهداشت تا ابتدای پاییز امسال (1386) مجموعا 16090 نفر مبتلا به HIV/AIOS در کشور شناسایی شده‌اند که 2/94درصد آنان را مردان تشکیل می‌دهند.
همچنین در حال حاضر در کشورمان 1122 نفر مبتلا به ایدز که به معنی ورود به مرحله بیماری است شناسایی شده‌اند. تا پایان تابستان 86 تعداد 2121 نفر در اثر ابتلا به ایدز فوت کرده‌اند.
شایع‌ترین علت ابتلا به HIV و ایدز در کشورمان، اعتیاد تزریقی و به دلیل استفاده از تزریق مشترک در مصرف‌کنندگان تزریقی مواد می‌باشد. چنانچه طبق آمار از مواردی که راه انتقال بیماری‌شان مشخص شده، 5/87درصد به دلیل اعتیاد تزریقی، 8/9درصد از راه‌های آمیزشی، حدود 2درصد از طریق خون و فرآورده‌های خونی و تنها 7/0درصد از طریق مادر آلوده به کودک انتقال و ابتلا به بیماری صورت گرفته است.
لازم به ذکر است راه انتقال حدود 7/23 درصد از موارد ابتلا به HIV و ایدز در کشورمان شناسایی نشده و نامشخص مانده است. با توجه به بافت جوان کشورمان بیشترین موارد مبتلا به HIV را جوانان بین سنین 25 تا 34 سال به تعداد 5131 نفر تشکیل می‌دهند که حدود 3/40درصد کل جمعیت مبتلایان است.
بیشترین موارد گزارش شده مبتلایان به HIV و ایدز مربوط به سال 1384 بوده است 3145 نفر گزارش شده و در 3 سال بعد تعداد گزارش‌شده‌ها به ترتیب 2293 و 1658 و 426 نفر (نیم‌سال) کاهش داشته است. همچون سایر کشورها، در کشور ما نیز موارد شناسایی‌شده تنها بخشی از کل موارد ابتلاست و تخمین موارد ابتلا بیشتر از این ارقام است.
جمهوری اسلامی ایران همگام با 188 کشور عضو سازمان ملل متحد در خردادماه 1380 (ژوئن 2001) متعهد به کنترل و پیشگیری از HIV/AIDS در 11 استراتژی، 65 هدف اختصاصی و 278 فعالیت اصلی تدوین شد.
در این برنامه ملی به حوزه‌های آموزش و اطلاع‌رسانی، تامین سلامت خون، نظام مراقبت اپیدیولوژیک، مشاوره و آزمایش داوطلبانه (VXT)، کاهش آسیب (Harm Reduction)، پیشگیری و درمان عفونت‌های آمیزشی، حمایت از بیماران و خانواده‌‌هایشان توجه شده است.
در زمینه برنامه‌های کاهش آسیب بیش از 220 مرکز یا پایگاه مشاوره در کشور فعال شده و چندین مرکز گذری (DIC) و گروه‌ةای متعدد کمک‌رسانی تعویض سرنگ و سوزن (Needle and syring Exchange Program) و اجرای برنامه درمان نگهدارنده با متادون (MMT) و توزیع کاندوم در کشور در حال اجرا است.
فعالیت‌هایی که در کشورمان در زمینه کنترل و پیشگیری از ایدز انجام شده و مورد توجه و تجلیل سازمانهای بین‌المللی قرار گرفته است. از جمله اخذ جایزه 15 میلیون و 900 هزار دلاری صندوق جهانی برای تدوین برنامه کشوری کنترل HIVAIDS و معرفی ایران به عنوان بدعت‌گذار همکاری مشترک با زندانها و اجرای موفق برنامه‌ها در زندانها، نمونه‌ای از این موفقتهاست.
علیرغم وجود این برنامه‌ها و موفقیت در اجرای آنها بدون شک مهمترین عامل در پیشگیری از گسترش این بیماری پرداختن به موضوع اصلی و اساسی آموزش و اطلاع‌رسانی است. بسیاری از جوامع با توجه به مسائل بومی و فرهنگی به دنبال راهکارهایی برای آموزش در زمینه این بسیاری هستند که با توجه به تفاوت فرهنگی و زیرساخت‌های متفاوت اجتماعی - نگرشی کشورها، نمی‌توان در این مورد تنها به الگوبرداری صرف از یکدیگر اکتفا کرد.
با توجه به اینکه برنامه‌های جامع افزایش دانش و آگاهی نسبت به الگوهای رفتاری صحیح به منظور تغییر نگرش و با هدف تغییر رفتار یکی از راهبردهای اساسی در تغییر الگوهای رفتاری پرخطر در تمامی بخش‌های نظام سلامت است در برنامه دوم استراتژیک کشوری کنترل گسترش HIV/AIDS نیز به بحث آموزش و اطلاع‌رسانی به عنوان یکی از مهمترین استراتژی‌های 9گانه برنامه پرداخته شده است.
این استراتژی که چهار گروه هدف: جمعیت عمومی، گروه‌های در معرض خطر شامل جوانان - نوجوانان - دانش‌آموزان و دانشجویان، گروه‌های دارای رفتارهای پرخطر و افراد مبتلا به عنوان مخاطبین اصلی را مد نظر قرار داده است، دارای 35 هدف و بالغ بر 200 فعالیت می‌باشد که سهم و میزان پاسخگویی هر دستگاه براساس شاخص‌های پایه و شاخص‌های هدف در طول و انتهای برنام و نیز اعتبارات لازم جهت اجرایی‌نمودن فعالیتها کاملا پیش‌بینی شده است.
از آنجا که گروه سنی جوانان به سطح بالایی از خطر روبرو بوده و اکثر آنها فاقد اطلاعات کافی در مورد این بیماری هستند، می‌توان با سرمایه‌گذاری در این گروه روند آلودگی را معکوس کرد.
با توجه به اینکه بسیاری از ساختارهای شخصیتی نوجوانان و جوانان در سنین قبل از دبستان و در خانواده‌ها شکل می‌گیرد، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی علاوه بر تاکید بر دیگر فعالیتهای پیش‌بینی شده در استراتژی آموزش و اطلاع‌رسانی، تدوین برنامه جامع آموزش خانواده را در دستور کار خود قرار داده است.
این برنامه در نظر دارد با بهره‌گیری از روشهای آموزش موثر، ابعاد مختلف تاثیرگذار بر شکل‌گیری شخصیت کودکان را در سالهای قبل از سنین مدرسه تبیین نماید تا مهارت خانوئاده‌ها در ایجاد بستر مناسب توانمندسازی کودکان در محافظت از خود و تقویت قدرت تمیز و نیز کسب مهارت‌های صحیح زندگی آنها افزایش یابد.
به طوری که با آموزش‌های تکمیلی در سطوح و مقاطع بعدی مثل گنجاندن 6 ساعت آموزش ایدز در دبیرستان‌ها،تمایل به انجام رفتارهای پرخطر در سنین بالاتر کاهش یابد.
امروزه باید تمامی نهادها اعلم از دولتی و غیردولتی در امر اطلاع‌رسانی و آموزش پیشگیری و کنترل بیماری ایدز در کنار یکدیگر و تحت لوای سیاست جامع و واحد اطلاع‌رسانی این بیماری فعالیت کنند.
علیرغم گذشت سه دهه از پیدایش ایدز در جهان و نزدیک به گذشت سه دهه وجود این بیماری در کشورمان، هنوز بسیاری از مردم ما نسبت به ایدز بی‌اطلاعند و باور ندارند که خودشان ممکن است در معرض خطر باشند. به دلیل عدم مهارت، نبود حمایت و فقدان امکانات لازم، بسیاری از از مردم از خود مراقبت نمی‌کنند.
پس باید با تاکید بر دو تاکتیک پایان‌دادن به ناآگاهانی و همدردی و حمایت از بیماران اطلاعات جامعه را در مورد مسائل علمی، فرهنگی و اجتماعی ایدز افزایش دهیم. با استفاده از احادیث و تعالیم مذهبی برای آشتی‌دادن و حمایت از بیماران و پرهیز از قضاوت غلط در مورد بیمار تلاش کنیم.
با جمع‌آوری منابع برای حمایت از برنامه‌های آموزش و اطلاع‌رسانی از افراد در معرض خطر حمایت کرده و با استفاده از افراد آلوده به ویروس در پیشگیری، مراقبت و مشاوره روحی، آنها را به زندگی طولانی‌تر و پرمعناتر امیدوار کنیم.
اینک در آستانه روز اول دسامبر (10 آذرماه) که همه ساله با عنوان روز جهانی ایدز به این بیماری پرداخته می‌شود، بدیهی است امر مهم آموزش و اطلاع‌رسانی همراهی و همکاری کلیه رسانه‌های نوشتاری، دیداری و شنیداری که دارای نقشی اساسی و تاثیرگذار در ارتقاء فرهنگ سلامت جامعه هستند، را می‌طلبد.
*کارشناس ارشد وزارت بهداشت
